Gemlikte neden deprem oluyor ?

Merhaba! Bir Meraklının Gözüyle…

Küçük bir sahil kasabasında yaşayan biri olarak, Gemlik’te geçen günlerde hissettiğimiz sarsıntılar beni harekete geçirdi: “Burada neden sürekli deprem oluyor?” diye düşündüm. Bilimi ilgiyle takip eden biri olarak, bu soruya hem yerel halkla paylaşabileceğimiz biçimde hem de daha derinlemesine bakmak istedim. Şimdi, birlikte adım adım neden Gemlik’te depremler görüldüğünü, hangi jeolojik yapıların sorumlu olduğunu anlamaya çalışalım.

Gemlik’te Deprem Olmasının Temel Nedeni: Tektonik Yapı

Gemlik, Türkiye’nin kuzeybatısında, Marmara Bölgesi sahilinde yer alıyor ve burada zemin “sakin” değil. Bölge, büyük ölçüde Kuzey Anadolu Fay Sistemi’nin (KAFS) etki alanında bulunuyor. Örneğin bir incelemeye göre, 4 Aralık 2023’te Gemlik Körfezi’nde meydana gelen orta büyüklükteki bir deprem, KAFS’nin güney kolu üzerinde oluşmuştur. ([DergiPark][1]) Bu durum bize şunu söylüyor: Bölge aktif bir fay sistemi üzerinde.

Ayrıca, Gemlik körfezine yönelik manyetik ve jeofizik analizlerde, bölgedeki tektonik yapının “çek‑apart basen” formasyonuna sahip olduğu ve bunun faylanma için uygun bir ortam yarattığı belirtiliyor. ([ScienceDirect][2]) Bu demek oluyor ki; bölgedeki yer kabuğu parçaları birbirlerine göre hareket ediyor, faylar kırılıyor veya kırılmaya hazır halde.

Zemin Koşulları ve Etkisi

Tektonik sistemin yanı sıra, Gemlik’teki zemin koşulları da depremin hissedilme ve zarar verme potansiyelini artırıyor. Örneğin; Gemlik çukur bölgesi “allüvyal dolgu” dediğimiz gevşek malzemelerle dolu olduğu için deprem sırasında sarsıntı amplifikasyonu (yani sarsıntının büyümesi) söz konusu olabiliyor. ([METU ETD][3])

Bu, şu demek: bir fay kırılması olsa bile, zemin tipi nedeniyle sarsıntının “buraya özel” olarak daha fazla hissedilmesi olası. Bu yüzden zemin etütleri ve yapılaşma koşulları da kritik.

Son Dönem Gözlemler ve Bilimsel Veriler

2025 yılı Temmuz başında Gemlik ve çevresinde 3.9, 4.2, 4.3 gibi büyüklüklerde sarsıntılar oldu. ([Hürriyet Daily News][4]) Bu tip artçı ve orta şiddetteki depremler, bölgedeki fay sisteminin hâlâ “canlı” olduğunu işaret ediyor. Jeolog Naci Görür bu bağlamda “Gemlik fay hattı üzerinde bir bölge, dikkat edilmeli” diye uyarıda bulundu. ([Haberler.com][5])

Araştırmalarda belirtiliyor ki; 4 Aralık 2023 tarihli deprem için yapılan kinematik çözüm, “verev atımlı normal faylanma” mekanizmasına işaret ediyor. Yani fayında hem yatay hem düşey hareket olabiliyor. ([DergiPark][1]) Bu tür karma hareketler, fay üzerindeki biriken enerjinin salınmasının farklı yolları olabileceğini gösteriyor.

Gemlik Neden “Özel” Bir Alan?

KAFS’nin güney koluna ya da ona çok yakın kollarına dahil oluşu: Bu da bölgenin büyük aktif fay sisteminin parçası olduğu anlamına geliyor. ([DergiPark][1])

Çek‑apart basen stili yapı: Yer kabuğundaki çekilme‑yanyana kayma karışımı yüzünden bu tip basenlerin oluşması ve deformasyonun artması olası. ([ScienceDirect][2])

Zemin koşulları: Allüvyal dolgu zeminler sarsıntıyı büyütebilir. Bu, sadece fay kırılması değil, kırılma sonrası etkilerin de önemli olduğunu gösteriyor.

Sürekli aktif sismik gözlemler: Artçı şoklar ve küçük–orta büyüklükte sarsıntılar, sistemin hâlâ enerji biriktirdiğini düşündürüyor.

Ne Anlamalıyız? Bilim Ne Diyor?

Bilimsel analizler, bölgedeki fay sistemlerinin tamamen “uyuduğunu” söylemiyor; aksine aktif olduklarını, zaman zaman enerji saldıklarını gösteriyor. Ancak bu, “hemen büyük bir yıkım olacak” demek değil — büyüklük, kırılacak fay kesitine, derinliğe, zemin tipine ve yapılaşmaya bağlı olarak değişiyor.

Örneğin uzmanlar bu bölge için büyüklüğü M6.2–6.4’ü geçmez olabilir diyorlar. ([Sözcü][6]) Bu tür bir rakam büyük ama ülkemizde yaşanmış çok daha büyük depremler de var. Öyleyse bizim için önemli olan, “ne kadar büyürse büyüsün” yapılacak hazırlıklar.

Sizce Biz Ne Yapmalıyız?

Yerel yönetimler ve bireyler olarak yapı stokuna bakmalı mıyız? Zemin etütleri güncel mi?

Her sarsıntı önemsiz midir? Bugün hissedilen orta büyüklükteki deprem, yarının büyük depreminin öncüsü olabilir mi? Bilim böyle bir “öncü” ya da “kaçınılmaz” model sunuyor mu?

Bu bölgenin fay sistemini tam olarak anlıyor muyuz? Bilim hâlâ hangi sorulara yanıt arıyor?

Özetle, Gemlik’te neden deprem oluyor sorusunun yanıtı; aktif fay sistemi, özel tektonik yapı ve zemin koşullarının birleşiminde yatar. Bu bilimsel çerçeve, “neden” sorusuna ışık tutuyor ve “ne yapmalıyız” sorusunun cevabına yön veriyor.

Bu yazıyı okurken aklınıza gelen soru şöyle olabilir: “Peki bu fay tam olarak nerde, kırma anı ne zaman olacak?” gibi. Ne yazık ki mühendislik‑jeoloji bilimi bugün için kesin zaman veremiyor ama riskin farkında olmak ve hazırlıklı olmak bir tercih değil zorunluluk.

Okuyarak, paylaşarak bu farkındalığı birlikte artırabiliriz.

[1]: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mtayermad/issue/85164/1501448?utm_source=chatgpt.com “MTA Yerbilimleri ve Madencilik Dergisi » Makale » 4 Aralık 2023 Gemlik …”

[2]: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0040195123003190?utm_source=chatgpt.com “Interpretation of the tectonic structure of Gemlik Bay using magnetic …”

[3]: https://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12607247/index.pdf?utm_source=chatgpt.com “EVALUATION OF ALLUVIAL DEPOSITS IN GEMLİK BASIN IN TERMS OF EARTHQUAKE …”

[4]: https://www.hurriyetdailynews.com/recent-quakes-in-gemlik-revive-calls-for-relocation-211058?utm_source=chatgpt.com “Recent quakes in Gemlik revive calls for relocation”

[5]: https://en.haberler.com/a-frightening-statement-from-naci-gorur-regarding-2109568/?utm_source=chatgpt.com “A frightening statement from Naci Görür regarding the consecutive …”

[6]: https://www.sozcu.com.tr/gemlik-depremi-sonrasi-prof-dr-ercan-olabilecek-en-buyuk-depremi-acikladi-p189630?utm_source=chatgpt.com “Gemlik depremi sonrası Prof. Dr. Ercan olabilecek en büyük depremi …”